Peru'da yıllardır petrol sızıntılarıyla mücadele eden bir nehir, inanılmaz bir hukuk mücadelesinin ardından tüzel kişilik statüsü kazandı. Bu tarihi karar, çevre aktivistleri ve yerel halk için büyük bir zafer anlamına geliyor. Peki, bu nehir nasıl tüzel bir kişi oldu ve bu kararın ardında yatan hikaye ne?
Marañón Nehri'nin Dramatik Hikayesi
Peru'nun 1.450 kilometre uzunluğundaki Marañón Nehri, And Dağları'ndan doğarak Amazon Nehri'ne karışıyor. Ancak nehir, yıllardır petrol sızıntılarıyla büyük bir ekolojik felaket yaşıyordu. 1997 ile 2022 yılları arasında boru hattında 80'den fazla petrol sızıntısı meydana geldi. Bu sızıntılar, nehirdeki yaşamı tehdit ediyor, yerel halkın sağlığını olumsuz etkiliyor ve geçim kaynaklarını yok ediyordu.
Nehirdeki kirlilik o kadar arttı ki, yerel halk temiz su bulmakta zorlanıyor, balıklar ölüyor ve insanlar hastalanıyordu. Kukama halkı için kutsal olan bu nehir, atalarının ruhlarının yaşadığı yer olarak kabul ediliyordu. Ancak petrol sızıntıları, bu kutsal alanı adeta bir çöplüğe çevirmişti.
Bir Kadının Umut Veren Mücadelesi
İşte tam bu noktada, Mari Luz Canaquiri Murayari adlı bir kadın ortaya çıktı. Kukama topluluğundan olan Canaquiri Murayari, Asociación de Mujeres Huaynakana Kamatahuara Kana (Çalışkan Kadınlar Derneği) adlı bir örgüt kurarak nehrin korunması için mücadele başlattı. Canaquiri Murayari, yıllarca yetkililere mektuplar gönderdi, yürüyüşler düzenledi ve nehir üzerindeki trafiği engelledi. Ancak bu çabalar sonuçsuz kaldı.
Canaquiri Murayari pes etmedi ve 2014 yılında Perulu bir sivil toplum kuruluşu olan Yasal Savunma Enstitüsü (IDL) ile işbirliği yaparak yasal stratejiler geliştirmeye başladı. Kolombiya, Yeni Zelanda ve Kanada gibi ülkelerde nehirlere yasal kişilik tanındığını öğrenen Canaquiri Murayari, bu fikri Peru'da hayata geçirmeye karar verdi.
Tarihi Karar: Nehir Tüzel Kişi Oldu!
2021 yılında Canaquiri Murayari'nin derneği, IDL ve Earth Law Center'ın desteğiyle Marañón Nehri'nin korunması için yasal kişilik tanınması talebiyle dava açtı. İki yıldan fazla süren davanın ardından, 2024 Mart ayında federal mahkeme Kukama halkı lehine karar verdi. Bu kararla birlikte, Marañón Nehri ülke tarihinde ilk kez tüzel kişilik statüsü kazandı.
Mahkeme, devlet petrol şirketi Petroperú'ya petrol sızıntılarını derhal ele almasını ve nehir için bir koruma planı oluşturmasını emretti. Ayrıca, Kukama ve diğer yerli grupları nehrin koruyucuları olarak tanıdı ve nehir adına hareket etme yetkisi verdi.
- Nehrin var olma hakkı
- Kirlilikten uzak akma hakkı
- Ekosistem içindeki temel işlevlerini yerine getirme hakkı
Bu karar, Peru için tarihi bir an oldu ve doğanın haklarının tanınması için örnek teşkil etti.
Marañón Nehri'nin tüzel kişilik kazanması, çevre mücadelesi verenler için büyük bir umut kaynağı oldu. Bu karar, doğanın korunması için hukuki yolların kullanılabileceğini ve çevre aktivistlerinin azimli çalışmalarıyla nelerin başarılabileceğini gösterdi. Canaquiri Murayari'nin mücadelesi, tüm dünyaya ilham veren bir başarı hikayesi olarak tarihe geçti.
