Türkiye'nin yakın tarihine damga vuran olaylardan biri olan Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın idamı, aradan geçen yıllara rağmen hala tartışılmaya devam ediyor. 6 Mayıs 1972'de gerçekleşen bu idamlar, Türkiye'deki sol hareketin sembol isimlerinin yaşamlarını sonlandırırken, ülkenin siyasi ve toplumsal yapısında derin izler bıraktı. Bu yazıda, idamların nedenlerine, öncesinde yaşananlara ve sonrasındaki yankılarına yakından bakacağız.

THKO ve Devletle Çatışma Süreci

Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan, 1970 yılında Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO)'nu kurarak devlete karşı silahlı mücadele başlattılar. Bu süreçte gerçekleştirdikleri eylemler, özellikle banka soygunları ve adam kaçırmalar, kamuoyunun ve devletin büyük tepkisini çekti. 1971 yılında yapılan banka soygunu, olayların seyrini değiştiren önemli bir dönüm noktası oldu.

12 Mart Muhtırası ve Yargılanma

12 Mart 1971 askeri muhtırasının ardından, Gezmiş, İnan ve Aslan, arananlar listesine girdi ve kısa sürede yakalandılar. Ankara 1 No'lu Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi'nde yargılandılar ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nı ortadan kaldırmaya teşebbüs suçundan idam cezasına çarptırıldılar. Mahkemenin verdiği bu karar, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunuldu ve burada da onaylandı. Oylama sırasında bazı milletvekillerinin "intikam" çağrıları, kararın ne kadar tartışmalı olduğunu gözler önüne serdi.

İdam Kararının Ardından Yaşananlar

Üç fidanın idamı, sadece o dönemin değil, sonraki yılların da en çok tartışılan olaylarından biri oldu. Yıllar geçtikçe, dönemin siyasetçileri de bu karara yönelik pişmanlıklarını dile getirdiler. 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, o günkü şartların etkisiyle böyle bir karar alındığını ifade ederken, dönemin Adalet Partisi'nden Nahit Menteşe açıkça “Yanlış yaptık” dedi. Bu itiraflar, idam kararının ne kadar büyük bir hata olduğunu bir kez daha ortaya koydu.

Deniz Gezmiş'in hayatına dair önemli noktalar:

• 28 Şubat 1947'de Ankara'da doğdu.
• İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde okudu.
• Siyasi hayatı üniversite yıllarında başladı.
• THKO'nun kurucularından biriydi.
• 6 Mayıs 1972'de idam edildi.

Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın idamı, Türkiye'nin siyasi tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Bu olay, Türkiye'deki sol hareketin sembol isimlerinin yaşamlarını kaybetmesine neden olurken, ülkenin siyasi ve toplumsal yapısında derin izler bıraktı. İdam kararının ardından yaşanan pişmanlıklar ve tartışmalar, bu olayın ne kadar büyük bir hata olduğunu bir kez daha ortaya koydu. Bu olay, Türkiye'nin geçmişiyle yüzleşmesi ve benzer hataların tekrarlanmaması için önemli bir ders niteliği taşımaktadır.